Organisatiecultuur is als begrip moeilijk eenduidig te omschrijven. In de wandelgangen wordt er vaak gesproken over ‘het klimaat’ of ‘de sfeer’ in een organisatie. Dit klimaat of deze sfeer worden dan toegelicht met gevoelsmatige woorden als ‘een klimaat van angst’ of een ‘sfeer van wantrouwen’. Als onderzoeker, manager of veranderaar kan je echter niet zoveel met dit soort subjectieve termen.
Vanaf de jaren 60 proberen onderzoekers het begrip organisatiecultuur al handen en voeten te geven. In het algemeen gaat men er van uit dat cultuur te maken heeft met de waarden, rollen, rituelen, (politieke) spelletjes en symbolen van de organisatie. Ook wordt vaak heil gezocht in metaforen en analogieën.
Organisatiecultuur omvat het geheel van waarden en normen en de set van gedeelde meningen en opvattingen, die het concrete gedrag van individuen en groepen in de organisatie beïnvloeden.
Voor dit boek gebruik ik de volgende definitie:
Vrijwel alle onderzoekers onderkennen het belang van waarden in het beschrijven en bepalen van de organisatiecultuur. Hofstede zag de cultuur van een organisatie als de schillen van een ui, waarin symbolen de meest oppervlakkig en waarden de diepste lagen van een cultuur vertegenwoordigen, met helden en rituelen daartussenin. Schein onderscheidt drie niveaus, die van uiterlijkheden (artefacten), waarden en normen en basis veronderstellingen (assumpties). Hij stelt dat een organisatiecultuur het patroon van assumpties is die een groep bedacht heeft, ontdekt heeft en ontwikkeld heeft door om te gaan met problemen die te maken hebben met externe adaptatie en interne integratie.
Graves, Beck en Cowan zetten waarden centraal in het leven van mensen en de organisaties die ze gezamenlijk vormen. Zij stellen dat organisaties vooral constructen (een mentale voorstelling, zie ook Weick) zijn en dat die constructen te duiden zijn met behulp van waarden rondom een centraal thema. Deze waarden ontwikkelen zich door om te gaan met problemen van buitenaf. Zij noemen dit een waardensysteem (value system of value meme) en leggen een directe link tussen waardensystemen, organisatiecultuur en leiderschap. Daarmee worden ideeën van o.a. Schein en Hofstede samengebracht.